Taksitli Alışveriş

Not: Bu yazının ilk yayın tarihi: 16.10.2005

Geçenlerde bir satıcı, satın almak istediğim bir malın fiyatına ezberlemişcesine "peşin fiyatına 12 ay taksitle 1152 lira" dedi. Peşin fiyatının taksitli fıyatıyla aynı olamayacağını bilmemden dolayı sorunca, peşin fiyatının 1000 lira olduğunu öğrendim. Ayda sadece ve sadece 96 liralık ödemelerle 12 ay sonra borcumu kapatabileceğimi anlatan satıcının tavırlarından, bana özellikle taksitli satmak istediğini anlamıştım. Zaten peşin fiyatıyla taksitli fiyat arasındaki fark, neden öyle davrandığını da açıklıyordu: Satıcı bana dolaylı yoldan özel tüketici kredisi vererek kendine ekstra kâr sağlamaya çalışıyordu; hem de yıllık yaklaşık %32 faizden. Enflasyonun %10'un altına düştüğü Türkiye'de, %32 faiz ödemek hiç de mantıklı gözükmemişti bana.

Taksitli alışveriş Türkiye'de yıllardır uygulanıyor. Kredi kartı kullanımında olduğu gibi, bu konuda da dünyanın önde gelen ülkelerinden biriyiz. Ama sanırım sebebi aslında taksitli alışverişin ne olduğunu bilmememizden kaynaklanıyor.

Peşin fiyatı 1000 lira olan (12 ay taksitli toplam fiyatı 1152 lira) bir mal için taksitle her ay 96 lira ödemeniz gerekiyor. İlk bakışta fark sadece %15 gibi gözüküyor ama aslında ödediğiniz faiz daha fazla; çünkü her ay bir miktar parayı geri ödüyorsunuz. Eğer 12 ay sonunda 1152 lirayı toptan ödemiş olsaydınız, ödediğiniz faiz gerçekten de %15 olacaktı. Taksitli ödeme halindeyse yıllık yaklaşık %32 faiz (nasıl hesaplandığı yazının sonunda) ödemiş oluyorsunuz.

Aynı şekilde, bir bankaya gidip 1000 lira özel tüketici kredisi alıp ayda 96 lira taksitlerle 12 ayda bu krediyi geri ödeyebilirdiniz. Size maliyeti gene aynı yıllık %32 faiz olacaktı. Kısacası, taksitli alışverişte satıcı aynı zamanda size kredi veren banka işlevini de üstlenmekte ve bundan da her sattığı mal için ekstra kâr elde etmektedir.

Not: %32 faizi nasıl hesapladığımı merak edenler, Microsoft Excel'in RATE fonksiyonunu kullanabilirler. Yukarıdaki örnek için ben RATE(12;-96;1000;;1) fonksiyonunu kullanarak önce aylık faizi, sonra da aylık faizi 12 ile çarparak yıllık faizi buldum.