Noel ve Tüketim Çılgınlığı

Eğer Aralık ayında Amerika veya Avrupa şehirlerinde dolaşmışsanız, tüketim çılgınlığının ne boyutlara ulaştığını görmüşsünüzdür. Özellikle normalde boş olan Avrupa sokaklarının birden bire nasıl Asya ülkelerininkiler kadar kalabalıklaştığına şahit olmak ilginç bir deneyim: Kendinizi çekik gözlü olmayan Çinlilerin ülkesinde hissediyorsunuz.

Amerika'da Şükran Günü ve Noel arasındaki yaklaşık bir aylık zaman tüketimin çılgınlık boyutlarına ulaştığı bir dönemi temsil ediyor. Bir yıllık satışlarının yaklaşık %25'ini bu ay içinde yapan perakendeciler, yıllık kârlarının ise yaklaşık %60'ını gene bu dönemde kazanıyorlar. Batı ekonomileri için bu dönemin önemi çok (ama çok) büyük.

Aynı dönem gene tüketicilerin en gereksiz alışverişlerini yaptıkları zamanı da temsil ediyor. Herkesin birbirine hediye aldığı bu zamanda, asla okunmayacak kitaplara, dinlenmeyecek CD'lere, izlenmeyecek DVD'lere, giyilmeyecek kıyafetlere, kullanılmayacak ıvır zıvıra dökülen paralar, aslında ekonomi için büyük kayıp teşkil ediyor.

Ekonomide dara kaybı (İngilizce deadweight loss) diye adlandırılan bu kaybın sebebi, ürünü satın alanların o ürünü kullanacak insanlar olmaması. Bir ürünü kullanacak kişi, o ürüne ne kadar para vermesi gerektiğine en iyi karar verebilecek kişidir. Ama Noel zamanı o ürünü alanlar genelde hediye etmek için aldıklarından, o ürüne gereğinden daha fazla para verirler. Elbette hediye edilen şeyin manevi değerinin parayla ölçülemeyeceğini de belirtmem lazım. Gene de sırf hediye vermiş olmak için harcanan paralar, bence çok daha yararlı amaçlar için kullanılabilirdi.